Saveznici NATO alijanse ulažu velike napore u doprinosu stabilnosti i jačanju bezbjednosti u zemljama koje nisu članice NATO-a. Jedan od načina na koji to sprovodi jesu programi saradnje i partnerstva. NATO savez je tokom više od 25 godina razvijao mrežu partnerstava sa zemljama koje nisu članice iz evroatlantskog područja, Mediterana, kao i drugim partnerima širom svijeta.
Kada je riječ o BiH, NATO savez je posvećen izgradnji dugoročnog mira i stabilnosti u BiH, skoro 30 godina, kako se navodi na njihovom sajtu. NATO je igrao ključnu ulogu u implementaciji Dejtonskog mirovnog sporazuma kroz raspoređivanje mirovnih snaga tokom devetogodišnjeg perioda od decembra 1995. do decembra 2004. U decembru 2004. primarna odgovornost za vojne aspekte Mirovnog sporazuma predata je Evropskoj uniji (EU).
Jedan od programa koje NATO nudi državama koje nisu članice jeste program Partnerstvo za mir (PfP). “Članstvo u ovom programu se zasniva na bilateralnom ugovoru između svake pojedinačne zemlje i NATO saveza, u kojem zemlje potpisnice u skladu sa svojim potrebama i iskazanim mogućnostima razvijaju i usklađuju pojedinačne partnerske programe. Ovim programom se ostvaruje saradnja koja se prije svega ogleda kroz dostizanje standarda koji se primjenjuju u zemljama članicama NATO, nabavci vojne opreme, obuci i školovanju vojnog personala, zajedničkim manevrima i vježbama, kao i u drugim oblastima saradnje. Potpisivanjem ovog okvirnog dokumenta svaka zemlja članica se obavezuje da poštuje međunarodno pravo, ispunjava međunarodne dogovore o razoružanju i kontroli naoružanja, poštuje Povelju Ujedinjenih nacija i deklaracije o ljudskim pravima, uspostavlja demokratsku kontrolu nad oružanim snagama, transparentnost u planiranju i realizaciji budžeta, i drugo.
Programu Partnerstvo za mir Bosna i Hercegovina je pristupila 14. decembra 2006. godine nakon potpisivanja Okvirnog dokumenta Partnerstva za mir. Trenutno je u ovaj program pored BiH uključeno još 20 zemalja svijeta”, navodi se na sajtu Oružanih snaga BiH.
Saradnja sa NATO-om strukturisana je kroz Program reformi Bosne i Hercegovine. Ovaj program reformi ističe reforme koje Savjet ministara BiH namjerava da preduzme i da olakša pružanje podrške NATO-a ovim naporima. Nakon što je u decembru 2019. godine podnijela svoj prvi Program reformi za narednu godinu, Bosna i Hercegovina je početkom 2021. godine dostavila svoju samoprocjenu o napretku koji je ostvaren.
Kako bi olakšali međusobnu saradnju, Bosna i Hercegovina ima diplomatsku misiju NATO štaba u Sarajevu, kao i kancelariju za vezu sa Vrhovnim štabom savezničkih snaga u Evropi (SHAPE).
NATO vojni štab u Sarajevu ima primarnu misiju pružanja pomoći vlastima Bosne i Hercegovine u reformama i obavezama u vezi sa programom Partnerstva za mir i bližom integracijom sa NATO-om, a sekundarnu misiju pružanja logističke i druge podrške snagama Evropske unije u Bosni i Hercegovini.
Ključne oblasti saradnje
Saradnja Bosne i Hercegovine sa NATO-om uključuje:
Mogućnosti izgradnje i interoperabilnost
Bosna i Hercegovina radi na razvoju potpuno profesionalnih oružanih snaga koje su interoperabilne sa snagama NATO-a i koje imaju dobrovoljce koji ispunjavaju visoke profesionalne standarde. BiH učestvuje u Procesu planiranja i revizije Partnerstva za mir (PARP) od maja 2007. Uloga PARP-a je da obezbijedi strukturisanu osnovu za identifikaciju snaga i sposobnosti koje bi mogle biti dostupne Alijansi za multinacionalnu obuku, vježbe i operacije održavanja mira i upravljanja krizama. On takođe služi kao glavni mehanizam koji se koristi za vođenje i mjerenje napretka reforme odbrane i vojske.
Bosna i Hercegovina je proglasila izvjestan broj snaga i sredstava potencijalno dostupnim za aktivnosti Partnerstva za mir, uključujući inžinjerijske aktivnosti (uklanjanje eksplozivnih ubojnih sredstava) i pripadajuću opremu.
Od 2014. godine, u okviru Inicijative za partnersku interoperabilnost, Bosna i Hercegovina učestvuje u Platformi interoperabilnosti, koja okuplja saveznike sa 24 odabrana partnera koji aktivno doprinose operacijama NATO-a.
Bosna i Hercegovina je aktivni učesnik u prilagođenom programu izgradnje integriteta (BI), koji se fokusira na dobro upravljanje i transparentno i efikasno korištenje odbrambenih resursa. Državni centar za obuku u operacijama podrške miru (PSOTC), akreditovan od strane NATO-a, nudi stručnu obuku o izgradnji integriteta i drugim temama za NATO i partnerske zemlje.
Podrška operacijama i misijama koje vodi NATO
Od 2009. do 2021. godine, Bosna i Hercegovina je davala svoj doprinos međunarodnim snagama za podršku sigurnosti (ISAF) predvođenim NATO-om u Avganistanu kao dio danskog i njemačkog kontingenta, a takođe je doprinijela njenoj narednoj misiji “Odlučne podrške” (RSM). Do sada je preko 1 000 vojnika BiH učestvovalo u mirovnim misijama.
2016. godine tadašnji predsjedavajući Predsjedništva BiH Mladen Ivanić posjetio je jedinicu OS BiH koja je učestvovala u operaciji podrške miru “Odlučna podrška” u vojnoj bazi Bagram. U operaciji podrške miru „Odlučna podrška“ u Avganistanu tada je prisustvovalo 55 pripadnika kontingenta Oružanih snaga BiH. U vojnoj bazi Bagram nalazila su se 3 oficira, 10 podoficira i 32 vojnika, od kojih su bile 3 žene, te 10 pripadnika (8 oficira i 2 podoficira) u bazi Mazar Sharif na sjeveru Avganistana.
Šira saradnja
Bosna i Hercegovina razvija svoje nacionalne civilne kapacitete za upravljanje vanrednim situacijama i katastrofama u konsultaciji sa NATO savezom, uključujući razvoj pravnog okvira za suočavanje sa civilnim vanrednim situacijama i rad na uspostavljanju sistema informacija o civilnoj krizi za koordinaciju aktivnosti u slučaju vanredne situacije.
U maju 2014. godine, Bosna i Hercegovina je zatražila pomoć od NATO-ovog Evroatlantskog centra za koordinaciju odgovora na katastrofe (EADRCC) nakon razornih poplava koje su pogodile zemlju. NATO je koordinisao hitnu pomoć savezničkih i partnerskih zemalja, slanjem helikoptera, čamaca, vode za piće, hrane, skloništa i drugih potrebnih sredstava.
2017. godine, BiH je bila domaćin godišnje EADRCC vježbe spremnosti i reagovanja na katastrofe koja je okupila saveznike, partnere i međunarodne organizacije.
U okviru Programa Nauka za mir i sigurnost (SPS), vodeće oblasti saradnje sa Bosnom i Hercegovinom uključuju borbu protiv terorizma, sajber odbranu, naprednu tehnologiju, otkrivanje i čišćenje mina i neeksplodiranih ubojnih sredstava, te ljudske i društvene aspekte sigurnosti. Posebno, stručnjaci iz Bosne i Hercegovine su direktno uključeni u implementaciju sistema za komandovanje incidentima nove generacije (NICS) širom Zapadnog Balkana – softvera za komandu i kontrolu zasnovanog na vebu koji olakšava saradnju na svim nivoima pripravnosti, planiranja, reagovanja i oporavak tokom elementarnih nepogoda i drugih incidenata. Pored toga, naučnici u Bosni i Hercegovini rade na razvoju različitih tehnologija za suočavanje sa prijetnjom od eksplozivnih opasnosti, uključujući virtuelnu i proširenu stvarnost i poboljšane sisteme detekcije.
Kao što vidimo iz svega gore navedenog, iako BiH nije članica NATO saveza, ima mogućnost da koristi brojne benefite koji joj se nude kroz programe saradnje. Trenutno nije izvjestan put kojim BiH želi da ide, u smislu NATO integracije, ali je bitno da na tom putu ne zaboravi da iskoristi maksimalno od onoga što joj je ponuđeno.
Izvor: www.nato.int
